Kıbrıs edebiyatı
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2023) |
Kıbrıs edebiyatı, çoğunlukla Yunanca, Türkçe, İngilizce ve/veya Fransızca dahil diğer dillerde bulunan Kıbrıs edebiyatını kapsar. Modern Kıbrıs Rum lehçesi, Modern Yunan lehçelerinin Güneydoğu grubuna aittir.
Antik / Orta çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik döneme ait edebi eserler arasında, muhtemelen MÖ 7. yüzyılın sonlarında yazılmış ve Stasinus'a atfedilen epik bir şiir olan Cypria da bulunmaktadır.[1] Kıbrıslı Citiumlu Zeno, Stoacı Felsefe Okulu'nun kurucusu olmuş, onu arkadaşı ve öğrencisi Persaeus izlemiştir.
Kıbrıs, Havariler Barnabas ve Pavlus'un adada vaaz verdiği Elçilerin İşleri gibi erken dönem Hristiyan edebiyatında da yer almaktadır. Bizans/Orta Çağ Kıbrıslı yazarları arasında Neapolisli Leontios, Altheides ve Konstantinopolis Patriği Gregory II bulunmaktadır. Bizans epik şiiri, özellikle de "akritik şarkılar", Orta Çağ boyunca gelişmiştir.
Geç Orta Çağ ve Rönesans
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Çağ'da Kıbrıs Krallığı'nın Kudüs Ağır Ceza Mahkemeleri olarak bilinen mevzuatı, dönemin yerel lehçesinin yanı sıra Fransızca olarak da yazılmıştır. Ağır Ceza Mahkemeleri 1531 yılında İtalyancaya çevrilmiştir ve günümüze ulaşan en büyük Orta Çağ kanunları koleksiyonu olma özelliğini korumaktadır.
Tarih yazımı söz konusu olduğunda, en önemli Orta Çağ eserleri Leontios Makhairas ve Georgios Boustronios'un Frank egemenliği altındaki dönemi (1191-1489) kapsayan ve birçok Fransız etkisiyle yerel lehçede yazılmış kronikleridir.
Kıbrıs Canzoniere, Francesco Petrarca ve Poèmes d'amour tarzında, Kıbrıs'ın Venedik Cumhuriyeti'nin bir mülkü olduğu 16. yüzyıla tarihlenen Orta Çağ Kıbrıs Rumcası ile yazılmış büyük bir sone koleksiyonudur. Bunlardan bazıları Petrarch, Bembo, Ariosto ve Sannazzaro tarafından yazılmış şiirlerin gerçek çevirileridir.[2] William Shakespeare'in Othello oyununun büyük bir bölümü Venedik Kıbrıs'ında geçmektedir.
Modern
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıbrıs'tan Yunanca, Türkçe ve İngilizce yazan modern edebiyatçılar üzerine kapsamlı bir çalışma Bahriye Kemal'in Writing Cyprus adlı kitabında bulunabilir: Postkolonyal ve Bölünmüş Yer ve Mekan Edebiyatları.
Kıbrıs'tan Yunanca yazan modern edebiyatçılar arasında şair ve yazar Kostas Montis, şair Kyriakos Charalambides, romancı Panos Ioannides, şair Michalis Pasiardis, şair/çevirmen Stephanos Stephanides, yazar Nicos Nicolaides, korku yazarı Fivos Kyprianou, Stylianos Atteshlis, Loukis Akritas[3] ve Demetris Th. Gotsis. Dimitris Lipertis, Vasilis Michaelides ve Pavlos Liasides, çoğunlukla Kıbrıs-Yunan lehçesinde şiirler yazan halk şairleridir.[4][5] Yerel lehçe geleneksel olarak, τσιαττιστά (savaş şiiri, düzinelerce oynama biçimi) ve ποιητάρηες (ozanlar) geleneği de dahil olmak üzere halk şarkıları ve şiirleri için kullanılmıştır.
Kıbrıs'tan Türkçe yazan modern edebiyatçılar arasında Osman Türkay, Özker Yaşın, Neşe Yaşın, Neriman Cahit ve Mehmet Yaşın gibi şairler bulunmaktadır. Neşe Yaşın, düzyazı eserlerinin önemli bir kısmı Yunanca ve İngilizceye çevrilmiş olmasına rağmen, çoğunlukla Türkçe yazan tanınmış bir Kıbrıslı Türk şair ve yazardır. Hüzünlü Kızların Gizli Tarihi adlı romanı 2002 yılında KKTC ve Türkiye'de yasaklanmış ve Türk milliyetçilerinden çok sayıda tehdit almıştır.[6][7] Sevgül Uludağ, binlerce kayıp Kıbrıslı[8] ile ilgili bilgilerin ortaya çıkarılmasında etkili olan araştırmacı bir muhabirdir[8] ve aynı zamanda bir dizi kitap yazmıştır.[8] Urkiye Mine Balman çok çeşitli türlerde yazmıştır, ancak eserleri çoğunlukla bazen yalnız bir köylü kızını veya taşra hayatını ve uzun mesafeli aşkları anlatan romantik şiirlerdir. Balman'ın eserleri Türkiye'de Yeşilada, Türk Dili ve Türk'e Doğru edebiyat dergilerinde yayımlanmıştır.[9]
Diğer dillerde yazan Kıbrıslı yazarlar arasında Kıbrıslı Ermeni şair Nora Nadjarian da bulunmaktadır. Dünya edebiyatında hem geçici hem de kalıcı olarak göç etmiş Kıbrıslı yazarların yanı sıra, yurtdışında doğmuş veya büyümüş, genellikle İngilizce yazan ikinci ve üçüncü kuşak Kıbrıslı yazarların eserleri de giderek daha güçlü bir şekilde yer almaktadır. Bu yazarlar arasında Andreas Koumi, Miranda Hoplaros, Stephen Laughton, Christy Lefteri, Eve Makis, Michael Paraskos, Stel Pavlou ve Stephanos Stephanides gibi yazarlar bulunmaktadır.[10] Yazar ve Başpiskopos Makarios III'ün tarihçisi Paul Stenning Baf'ta yaşamaktadır.
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıbrıs, yirminci yüzyıl boyunca yerli olmayan yazarlar için de bir ilham kaynağı ve edebi üretim yeri olmuştur.
Lawrence Durrell, 1952'den 26 Ağustos 1956'ya kadar Kıbrıs'ta yaşadı ve orada geçirdiği zamanla ilgili olarak kendisine 1957'de ikinci Duff Cooper Ödülü'nü kazandıran Bitter Lemons adlı kitabı yazdı.
Nobel ödüllü Yunanistanlı Giorgos Seferis Kıbrıs'tan büyük ölçüde etkilenmiştir. En ünlü eserlerinden birini adadaki Yunan diplomatik misyonunda çalışırken yazmıştır. İngiliz romancı Paul Stewart daha önce Kıbrıs'ta çalışmıştır ve ada Victoria Hislop'un 2015 tarihli romanı The Sunrise'a da mekân olmuştur.[11]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "An indication that at least the main contents of the Cypria were known around 650 BCE is provided by the representation of the Judgment of Paris on the Chigi vase" (Burkert 1992:103). On the proto-Corinthian ewer of ca. 640 BCE known as the Chigi "vase" 21 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Paris is identified as Alexandros, as he was apparently called in Cypria.
- ^ Th. Siapkaras- Pitsillidés, Le Pétrarchisme en Cypre. Poèmes d' amour en dialecte Chypriote d' après un manuscript du XVIe siècle, Athènes 1975 (2ème édition)
- ^ "Cyprus Stamp Issue: Loukis Akritas". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
- ^ "Cyprus Stamp Issue: Cyprus Poets". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
- ^ "Cyprus Stamp Issue: Centenary Birthday Anniversary of Poet Pavlos Liasides". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
- ^ Poet battles abuse from Turkish nationalists 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Goodbye to Freedom 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c "Sevgul Uludag, Cyprus > IWMF". 14 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 April 2011. The Global Network for Women in the NewsMedia
- ^ "Tamer Öncül: KIBRIS TÜRK SIIRI". 3 Ekim 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Alexander Davidian, 'A literary resilience' in The Cyprus Weekly (Cyprus newspaper), 10 January 2016
- ^ Victoria Hislop, The Sunrise (London: Headline Review, 2015)